Iedere basisschool en middelbare school in Nederland is wettelijk verplicht om aandacht te besteden aan burgerschapsvorming. Burgerschap (en wereldburgerschap) draait in de kern om de bereidheid en het vermogen om deel uit te maken van een gemeenschap en daar een actieve bijdrage aan te leveren. Burgerschap (en wereldburgerschap) gaat over hoe je onderdeel uitmaakt van een samenleving of van een groep anderen met wie je verbonden bent en wat daar implicaties van zijn.
Burgerschap is te zien als het geheel van rechten en plichten dat een individu heeft binnen een samenleving, en het actief deelnemen aan deze samenleving. Het omvat het respecteren van de wetten, bijdragen aan de gemeenschap, en het betrekken bij sociale en politieke processen. Burgerschap gaat niet alleen over juridische status, maar ook over het gevoel van verantwoordelijkheid en betrokkenheid bij de samenleving waarin men leeft. Het betekent respect voor anderen, bijdragen aan het algemeen welzijn, en het bevorderen van de waarden van democratie, gelijkheid en rechtvaardigheid.

Bij burgerschapsonderwijs ligt vaak een nadruk op wat lokaal speelt (bijvoorbeeld: hoe ga je met elkaar om in de klas) en wat nationaal speelt (bijvoorbeeld: hoe ben je onderdeel van de Nederlandse democratie en de Nederlandse rechtsstaat). Wereldburgerschap benadrukt de verbondenheid van alle mensen wereldwijd. Het houdt in dat individuen zich bewust zijn van mondiale vraagstukken zoals klimaatverandering, armoede, mensenrechten, en sociale rechtvaardigheid, en dat ze zich inzetten voor een rechtvaardigere en duurzamere wereld. Wereldburgerschap bevordert een gevoel van verantwoordelijkheid en solidariteit met mens en natuur over de hele wereld.

Wereldburgerschaponderwijs is een invulling van de burgerschapopdracht die scholen kunnen kiezen. Wereldburgerschapsonderwijs biedt leerlingen handvatten om te oefenen met kritisch denken, empathie en ruimdenkendheid, te leren over mondiale problemen, verbanden te verkennen tussen lokale en mondiale uitdagingen, en samen te werken met veel verschillende mensen. Wereldburgerschapsonderwijs sluit aan bij de wetgeving voor scholen rondom burgerschapsonderwijs, bij verwachte veranderingen in het onderwijscurriculum en bij internationale afspraken zoals de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Volgens deze afspraken moet óók expliciet Wereldburgerschap in het onderwijs verankerd worden. Inclusie, mensenrechten, duurzame ontwikkeling en wereldperspectieven zijn hier belangrijke thema’s.

De burgerschapopdracht verwijst naar de taak en verantwoordelijkheid van onderwijsinstellingen om leerlingen voor te bereiden op hun rol als actieve en betrokken burgers in de samenleving. Deze opdracht houdt in dat scholen leerlingen niet alleen kennis bijbrengen, maar ook vaardigheden en attitudes ontwikkelen die nodig zijn voor deelname aan de maatschappij. Dit omvat onder meer het bevorderen van democratisch bewustzijn, sociale cohesie, respect voor diversiteit, en het aanmoedigen van kritische en zelfstandige denkvaardigheden. De burgerschapopdracht is gericht op het helpen van leerlingen om zich te ontwikkelen tot verantwoordelijke individuen die een positieve bijdrage kunnen leveren aan de samenleving. En dit kan invulling gegeven worden met Wereldburgerschap, met extra aandacht voor zaken als duurzame ontwikkeling, mensenrechten, inclusie en internationale perspectieven.

Om burgerschap op school te verbeteren begin je met het formuleren van een visie op (wereld)burgerschap voor jullie school. Uit deze visie volgen beleid, leerlijn en curriculum. Daarnaast richt je je school in als oefenplaats voor de leerlingen. Lees hier meer over hoe je dit gestructureerd kunt aanpakken.

De wet actief burgerschap en sociale cohesie vraagt dat het onderwijs actief burgerschap en sociale cohesie bevordert op een doelgerichte, samenhangende en herkenbare wijze. Scholen richten zich op het bijbrengen van basiswaarden van de democratische rechtsstaat
en het ontwikkelen van sociale en maatschappelijke competenties.
Daarnaast vraagt de wet dat de schoolcultuur in overeenstemming is met de basiswaarden en leerlingen stimuleert om actief burgerschap te oefenen. De school moet een omgeving zijn waar leerlingen en personeel zich veilig en geaccepteerd voelen.
De volgende 8 basiswaarden geven richting aan concrete uitwerking; vrijheid van meningsuiting, gelijkheidsbeginsel, begrip, verdraagzaamheid, afwijzen van onverdraagzaamheid, afwijzen van discriminatie, autonomie, verantwoordelijkheidsbesef. En dit alles kan invulling krijgen met Wereldburgerschap, met extra aandacht voor zaken als duurzame ontwikkeling, mensenrechten, inclusie en internationale perspectieven.

Het is vooral belangrijk om te werken vanuit een visie en beleid op (wereld)burgerschap. Door te werken met een leerlijn die daarbij past, zorg je ervoor dat leerlingen zich gestructureerd en doelmatig ontwikkelen op (wereld)burgerschapsvaardigheden. Daarnaast kun je in de klas leerstof aanbieden vanuit veel verschillende perspectieven. Zo ontwikkel je een kritische en empathische houding bij leerlingen.
Verder kun je ook eens je rol als leerkracht onder de loep nemen; om (wereld)burgerschapsvaardigheden te ontwikkelen bij leerlingen kun je proberen om meer de rol van coach of facilitator aan te nemen.

In de samenleving zorgt goed (wereld)burgerschap ervoor dat individuen zich bewust zijn van hun rechten en plichten, en actief deelnemen aan de maatschappij. Het bevordert sociale cohesie, respect voor diversiteit, en een gevoel van gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. Wereldburgerschap helpt ook om sociale problemen aan te pakken en bij te dragen aan het welzijn van de gemeenschap.

Op school speelt (wereld)burgerschapsonderwijs een cruciale rol in de vorming van jonge mensen. Het leert leerlingen niet alleen theoretische kennis, maar ook belangrijke levensvaardigheden zoals kritisch denken, samenwerking, en respect voor anderen. Door leerlingen te betrekken bij maatschappelijke vraagstukken en hen te leren hoe ze actief en verantwoord kunnen deelnemen aan de samenleving, bereidt wereldburgerschapsonderwijs hen voor op hun toekomstige rol als betrokken en verantwoordelijke burgers.

Naar een nieuwe school gaan is voor elk kind spannend. Naar een ander land verhuizen en daar naar een nieuwe school gaan is een nog grotere uitdaging. Daarnaast kan de leerling om verschillende redenen trauma hebben opgelopen. Wij vinden het daarom belangrijk dat onze docenten met geduld, cultuur- en traumasensitief lesgeven. Er is veel ruimte om gevoelens, gedachten en de eigen identiteit te uiten.
Verder ligt, naast nadruk op de Nederlandse taal en cultuur, de nadruk op het opbouwen van zelfvertrouwen en het bouwen van vriendschappen.

Scholen kunnen (wereld)burgerschap onder andere bevorderen door kennis over maatschappelijke structuren te bieden, en leerlingen te helpen essentiële vaardigheden zoals kritisch denken en samenwerking te ontwikkelen. Scholen kunnen waarden als respect en rechtvaardigheid bevorderen, en praktijkgericht aanbod zoals projecten en vrijwilligerswerk inzetten. Een inclusieve schoolcultuur en samenwerking met ouders en lokale organisaties kunnen de maatschappelijke betrokkenheid verder versterken. Leraren fungeren verder als rolmodellen, kunnen leerlingen inspireren en bereiden hen voor op hun rol als actieve, verantwoordelijke (wereld)burgers.

Activiteiten rondom (wereld)burgerschap kunnen worden verweven in alles wat je doet op school. Het kan zijn dat je oefent met de afspraken op het schoolplein, een boek bespreekt met elkaar, onderzoek doet naar verschillende culturen/subculturen of werkt met een leerlingenraad/leerlingparticipatie. Teksten die gebruikt worden bij zowel taal- en exacte vakken kunnen bijdragen aan (wereld)burgerschapsonderwijs, zo ook een spel bij gym waarin we leren over in- en uitsluiting.
Als school doe je vaak al veel meer dan je denkt!

Nieuwkomersonderwijs is speciaal onderwijs voor kinderen die recent naar Nederland zijn gekomen en de Nederlandse taal nog niet voldoende beheersen. Dit onderwijs helpt hen om snel de taal te leren en zich aan te passen aan het Nederlandse onderwijssysteem en de samenleving.
Het is belangrijk omdat het nieuwkomers ondersteunt met het maken van een goede start in Nederland. Door de taal snel te leren en bekend te raken met de Nederlandse cultuur, vergroten ze hun kansen op succes in het reguliere onderwijs en op de arbeidsmarkt.

Om toegelaten te worden tot het nieuwkomersonderwijs, moeten kinderen recent in Nederland zijn aangekomen en de Nederlandse taal nog niet voldoende beheersen. Ouders of verzorgers kunnen hun kind aanmelden bij een school met een nieuwkomersklas. De school beoordeelt vervolgens of het kind in aanmerking komt voor het nieuwkomersonderwijs op basis van leeftijd, taalniveau en verblijfsduur in Nederland. Scholen beheren zelf de aanmeldingsprocedure en toelatingscriteria.

Nieuwkomers ervaren diverse uitdagingen in het onderwijs, zoals het leren van de Nederlandse taal, wennen aan culturele verschillen, en sociaal-emotionele verschillen. Soms is er een academische achterstand door onderbreking van eerder onderwijs. Vaak zijn er nog geen sociale netwerken voor steun opgebouwd. Daarnaast kan er trauma zijn ontstaan dat tot uiting komt in de klas.

Dit verschilt per school en per leerling. Het varieert van ongeveer acht maanden tot twee jaar.

Scholen die nieuwkomersonderwijs bieden, kunnen rekenen op diverse vormen van ondersteuning. Dit omvat financiering voor speciale nieuwkomersklassen, trainingen voor leraren in het lesgeven aan anderstalige leerlingen, en toegang tot lesmateriaal en methodes die gericht zijn op taalverwerving en kennis over de Nederlandse cultuur. Daarnaast kunnen scholen begeleiding krijgen van onderwijsadviseurs en experts in nieuwkomersonderwijs. Gemeentelijke en landelijke overheden bieden ook subsidies en programma’s om scholen te helpen bij het creëren van een ondersteunende leeromgeving voor nieuwkomers.

Ze maken gebruik van visuele hulpmiddelen, zoals afbeeldingen en gebaren, om de betekenis van woorden en concepten te verduidelijken. Ze geven intensieve taallessen gericht op het snel verwerven van basiskennis van het Nederlands. Daarnaast passen ze hun spreektempo en woordkeuze aan en gebruiken ze eenvoudige zinnen. Leraren werken ook vaak in kleine groepen of één-op-één om gerichte aandacht te geven. Tot slot bevorderen ze een ondersteunende en inclusieve klasomgeving waarin leerlingen zich veilig voelen om te oefenen en fouten te maken.
Bij Fawaka passen we graag ‘leren door te doen’ toe. Aan de hand van actieve en creatieve lesvormen bevorderen we de kennis van de Nederlandse taal.

Als er ruimte is voor ouders en/of verzorgers om de leerling te ondersteunen, dan is dat zeer welkom. Ze kunnen samen met het kind Nederlands oefenen of ondersteunen bij schoolactiviteiten. Het is hierbij van groot belang dat de ouders/verzorgers zich welkom voelen op school.

Vanzelfsprekend is een goede afstemming tussen de leraren van groot belang. Voor leraren in het regulier onderwijs is het belangrijk om kennis op te bouwen m.b.t. cultuursensitiviteit en traumasensitiviteit. Daarnaast is het van belang om ervoor te zorgen dat de leerling mee komt in het groepsproces.

Naar een nieuwe school gaan is voor elk kind spannend. Naar een ander land verhuizen en daar naar een nieuwe school gaan is een nog grotere uitdaging. Daarnaast kan de leerling om verschillende redenen trauma hebben opgelopen. Wij vinden het daarom belangrijk dat onze docenten met geduld, cultuur- en traumasensitief lesgeven. Er is veel ruimte om gevoelens, gedachten en de eigen identiteit te uiten.
Verder ligt, naast nadruk op de Nederlandse taal en cultuur, de nadruk op het opbouwen van zelfvertrouwen en het bouwen van vriendschappen.